بررسی بیان ژن‌های 1- دئوکسی- دی- گزیلولوز 5- فسفات ردوکتاز ایزومراز (DXR)، سابینن سینتاز (Tctps1) و آلفاترپینئول سینتاز (Tctps5) در ارتباط با بیوسنتز تیمول و کارواکرول در گیاه آویشن باغی (Thymus vulgaris) تحت تنش کم‌آبی

مقدمه: تیمول و کارواکرول دو متابولیت ثانویه ارزشمند گیاه دارویی آویشن باغی (Thymus vulgaris) است که تولید آن در گیاه به شدت تحت تأثیر فاکتورهای ژنتیکی و محیطی است. هدف: بررسی تأثیر تنش کم‌آبی بر بیان 3 ژن مهم مسیر بیوسنتز تیمول و کارواکرول، صفات فیتوشیمیایی و فیزیولوژیک گیاه آویشن باغی بود. روش بررسی: این آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 4 تیمار و 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی انجام شد. تیمارها شامل شرایط 100 درصد (شاهد)، 70 درصد (تنش ملایم)، 40 درصد (تنش متوسط) و 20 درصد ظرفیت زراعی (تنش شدید) بود. بررسی بیان ژن‌ها با روش qRTPCR بررسی شد و آنالیز اسانس‌ توسط روش HPLC انجام شد. همچنین صفات فیزیولوژیک محتوای کلروفیل، محتوای نسبی آب برگ، درصد نشت الکترولیت و محتوای کاروتنوئید مورد سنجش قرار گرفت. نتایج: نتایج نشان داد تنش کم‌آبی اثر معنی‌داری (05/0P ≤) بر بیان ژن‌های مورد مطالعه داشت. بیش‌ترین میزان بیان ژن‌های DXR)) و (Tctps5) در تیمار 70 درصد ظرفیت زراعی و بیشترین میزان بیان ژن (Tctps1) در تیمار 40 درصد ظرفیت زراعی مشاهده شد. همچنین بیشترین میزان تیمول و کارواکرول در تیمار 70 درصد ظرفیت زراعی مشاهده شد. از سوی دیگر بیشترین میزان کلروفیل در تیمار شاهد و بیشترین میزان کاروتنوئید در تیمار 70 درصد ظرفیت زراعی به دست آمد. همچنین در صفات محتوی نسبی آب و نشت الکترولیت تفاوت معنی‌داری میان تیمارهای اعمال شده مشاهده نشد. نتیجه‌گیری: سطح رطوبت 70 درصد ظرفیت زراعی از طریق افزایش بیان ژن‌های ابتدا و انتهای مسیر بیوسنتزی MEP باعث افزایش تولید متابولیت‌های ثانویه تیمول و کارواکرول شده است.